Jak to działa?

Czym są gazety władzy?

Terminem tym określiliśmy gazety, które wydają władze samorządowe. Wydawcą konkretnego tytułu może być urząd, ośrodek kultury, biblioteka, spółka miejska lub zewnętrzny wydawca. Tym, co łączy gazety władzy, jest zależność od władz samorządowych na poziomie gminy, powiatu lub województwa.

Dlaczego gazety władzy są krytykowane?

Władze samorządowe muszą informować lokalną społeczność o swoich działaniach i często stoją na stanowisku, że, wydając gazety, realizują ten obowiązek. Czy jednak te media – jako zależne od nich samych – przekazują obiektywną informację? Czy piszą o problemach? Czy pozwalają na wybrzmienie zróżnicowanych głosów? Czy - jeśli są rozdawane za darmo - nie stanowią nieuczciwej konkurencji wobec gazet komercyjnych? Ale czy – z drugiej strony - mogą być sprzedawane? Czy nie odbierają zysku z reklam komercyjnym gazetom lokalnym? Czy obowiązek informowania nie zamienił się w obyczaj uprawiania propagandy?

O nieuczciwej konkurencji w tym zakresie i braku podstaw prawnych do prowadzenia gazet przez samorządy od lat przypomina Rzecznik Praw Obywatelskich, Helsińska Fundacja Prawa Człowieka oraz Stowarzyszenie Gazet Lokalnych. My przyjrzeliśmy się jakości informacji dostarczanej przez te gazety. Potwierdziła się teza, że zamiast informować, media te służą raczej jako tuba propagandowa do tego, by prowadzić kampanię polityczną lokalnych władz i niejednokrotnie oczerniać opozycję. W ten sposób dochodzi do niekontrolowanego finansowania kampanii politycznej i naruszania zasad uczciwej konkurencji politycznej wśród lokalnych ugrupowań politycznych.

Podstawowe informacje o portalu

Portal gazetywladzy.pl w przejrzysty sposób pokazuje, jak poszczególne gazety zostały ocenione i pozwala na ich porównywanie. Przyglądając się wynikom analiz naszych ekspertek i ekspertów, czytelnicy łatwo dostrzegą, jak dużą część poszczególnych tytułów zajmują treści odnoszące się do działań i promocji aktualnych władz, kto za to odpowiada, jak postępuje się z opozycją i jak często dopuszcza się do głosu innych członków społeczności, również tych, którzy z władzą się nie zgadzają.

Czytelniczki i czytelnicy sami mogą wyrobić sobie zdanie, na ile obiektywnie gazety informują o lokalnych kwestiach, problemach oraz planach polityki lokalnej.

Obecnie na portalu znajdują się analizy gazet z czterech pilotażowych województw: lubelskiego, lubuskiego, łódzkiego i opolskiego. Analizowaliśmy tytuły, które wychodzą przynajmniej trzy razy w roku. Gazety pozyskiwaliśmy, korzystając z dostępu do informacji publicznej. W naszych wnioskach skierowanych do urzędów prosiliśmy o przesłanie w formacie pdf pięciu ostatnich numerów gazety przez nie wydawanej. Niestety nie wszystkie urzędy odpowiedziały na nasz wniosek.

Pilotażowy zespół ekspercki składał się z czterech osób: Beaty Kwiatkowskiej, Kamila Nowaka, Małgorzaty Rogalskiej i Elżbiety Samsel-Czerniawskiej. Nadzór na spójnością ocen sprawowały pracownice Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska.

Cele projektu:

1. Wsparcie dyskusji o jakości informacji na poziomie lokalnym. Problem regularnie pojawia się w prowadzonym przez nas poradnictwie i projektach, np. w konkursie dla dziennikarzy lokalnych: „Pozytywnie dociekliwi”. Prowadziliśmy też na jego temat debaty. Uznaliśmy go za kluczowy i jego rozwiązanie wpisaliśmy do Programu na lata 2018-2020.

2. Wsparcie edukacji obywateli i obywatelek dotyczącej oceny jakości informacji. Propaganda uprawiana w gazetach to jeden ze sposobów wprowadzania czytelników w błąd. W czasach narastającej dezinformacji każdy powinien umieć ocenić wiarygodność przekazywanych mu treści.

3. Wsparcie działań innych instytucji i organizacji dążących do likwidacji gazet samorządowych.

Co oferujemy?

1. Wyniki obszernej analizy publikacji z prawie 100 gmin

2. Sukcesywną ocenę ad-hoc zgłoszeń od użytkowników

3. Debaty i dyskusje

4. Porady prawne i konsultacje w tym zakresie

Co oceniamy?

1. Informacje wstępne na temat gazety

   Dane dotyczące przygotowania i wydania tytułu, jego nakładu oraz częstotliwości, z jaką się ukazuje.

2. Jaką powierzchnię zajmują treści polityczne?

   Treści polityczne są to wszelkie treści będące opinią (i wpływające na jej kształtowanie) na temat polityki urzędu gminy. Mogą one dotyczyć inwestycji, podejmowania decyzji, wydawania pieniędzy, sprawnego działania pracowników urzędu, działań na rzecz integrowania społeczności czy funkcjonowania instytucji gminnych, zawsze przedstawianych w pozytywnym świetle.

   Do treści politycznych zaliczamy również informacje na temat działalności przedstawicieli urzędu gminy, niebędącej realizacją zadań urzędu, ale mogącej mieć wpływ na postrzeganie władzy przez społeczeństwo. Chodzi o uczestnictwo w lokalnych wydarzeniach, ujawnianie szczególnych talentów i reprezentowanie gminy.

3. Jaką powierzchnię zajmują treści alternatywne wśród treści politycznych?

   Wśród treści politycznych poszukujmy takich, które zdradzają, że polityka władz nie jest jedyną możliwą, że istnieją jakieś głosy odmienne, czasem krytyczne. /

4. Jaką powierzchnię zajmują treści dotyczące przyszłych decyzji wśród treści politycznych?

   Wśród treści politycznych szczególnie interesuje nas to, co dotyczy przyszłych decyzji i pozwala mieszkańcom gminy wyrazić opinię i przyczynić się do podjęcia decyzji zgodnej z ich potrzebami i oczekiwaniami.

   Taką okazją mogą być konsultacje czy warsztaty planujące, zachęty do składania wniosków do budżetu bądź ogłoszenia dotyczące możliwości wzięcia udziału w procesie planowania budżetu obywatelskiego.

   Kategoria ta nie obejmuje jednak informacji na temat ogłaszanie przetargów, ofert sprzedaży albo wynajmu nieruchomości czy przyznawania dotacji.

5. Jaka część treści politycznych nie posiada autora?

   Czytając treści polityczne, zwracamy też uwagę na to, kto je przygotowuje. Jeśli brakuje autora tekstu lub też sposób, w jaki został podpisany, nie pozwala na jego ustalenie (np. inicjały nie odpowiadają ani nazwiskom innych autorów w gazecie ani nazwiskom podanym w stopce redakcyjnej), uznajemy, że treści te są anonimowe.

6. Jaka część treści POP jest przedstawiona w sposób szkodliwy?

   Wśród treści POP szczególną uwagę poświęcamy tym, które są szkodliwe. Są to komunikaty:

   • ironizujące i jawnie atakujące;
   • niepełne – przedstawia się tylko wybraną i zmanipulowaną część opinii oponentów;
   • marginalizujące oponentów - np. burmistrz ma do dyspozycji zwykle pierwszą stronę, opinie opozycji są umieszczane na dziesiątej stronie pod reklamą;
   • uzupełnione komentarzem „korygującym/naprawczym” wychodzącym poza przestrzeń przeznaczoną do wymiany zdań. Przykład: Jeżeli krytyczna opinia jest krótko komentowana przez władze i ma na celu uzupełnienie albo uszczegółowienie faktów, wtedy uważamy, że tekst nie jest szkodliwy Jeżeli jednak komentarz władz jest dłuższy aniżeli sama opinia alternatywna, czy też jest polemiczny lub ironizujący, wtedy uznajemy, że wypowiedź jest szkodliwa.

7. Jaką część treści politycznych stanowią suche fakty dotyczące decyzji podejmowanych przez lokalne władze?

   Interesuje nas także, ile treści politycznych to suche – pozbawione komentarza - informacje o tym, jakie decyzje podejmują władze gminy. Szukamy spisów uchwał, zarządzeń lub tekstów wyraźnie się do tych decyzji odnoszących, bez dodatkowych interpretacji. Jeżeli informacje o podejmowanych decyzjach mają formę artykułu, uznajemy, że nie należą one do poszukiwanej przez nas kategorii tekstów.

8. Ilość wzmianek na temat przedstawicieli władz samorządowych

   Sprawdzamy też, ile jest wzmianek na temat wójta/burmistrza/prezydenta; jego/jej zastępcy lub zastępczyni, przewodniczącego lub przewodniczącej rady, sekretarza lub skarbnika. Jako że gazety mają różną objętość, system do analizy treści przelicza ilość wzmianek na stronę gazety.

9. Ilość zdjęć przedstawicieli władz samorządowych

   Podobnie jak liczymy wzmianki o przedstawicielach władz samorządowych (wójcie/burmistrzu/prezydencie; jego/jej zastępcy lub zastępczyni, przewodniczącym lub przewodniczącej rady, sekretarzu lub skarbniku), liczymy ich fotografie. Są one zaznaczane za pomocą znaczka celownika i przeliczane na stronę gazety.

10. Jaką powierzchnię zajmują reklamy?

    Ostatnim wskaźnikiem, na który zwracamy uwagę, jest ilość miejsca zajmowanego przez ogłoszenia sprawiające wrażenie płatnych. Jako że nie zawsze gazety zaznaczają płatne materiały, bez dodatkowych badań nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy nasza teza o odpłatnym materiale jest prawdziwa. Przyjmujemy jednak, że materiały o typowo komercyjnych przedsięwzięciach, niemające związku z innymi treściami w gazecie, mogą stanowić płatną reklamę. Dzięki temu jesteśmy w stanie wyselekcjonować informację o zjawisku nierównej, biznesowej konkurencji i mieć podstawę do kolejnych badań.

Jakie wyniki portal pokazuje?

Na portalu prezentowane są analizy uwzględniające:

1. Poszczególne numery:

   Wyniki pokazują jakość konkretnego numeru, nie da się na tej podstawie określić jakości publikacji jako takiej.

2. Całą publikację:

   Wyniki przynajmniej 5 kolejnych numerów, które już oddają jakość publikacji jako całości.

Kluczowe kryteria w ocenie publikacji

Co oceniamy pozytywnie?

• w publikacji pojawiają się alternatywne, a nawet krytyczne treści dotyczące działań urzędu; gazeta prezentuje obiektywne i wyważone treści,

• władze samorządowe informują o możliwości,

• wzięcia udziału w podejmowaniu decyzji,

• gazeta przede wszystkim informuje o tym, co dzieje się lokalnie.

Co oceniamy negatywnie?

• nie pojawia się żadna polemika z polityką władz,

• jeżeli prezentuje się alternatywne lub krytyczne opinie, to tylko w formie obraźliwych artykułów / komentarzy albo publikuje się je w miejscach, które obniżają ich wartość informacyjną,

• częste wzmianki na temat władz oraz duża ilość ich zdjęć,

• dużą ilość tekstów anonimowych

Zgłoszenie przykładów dobrych i złych praktyk

Jeżeli spotkałeś/aś się z sytuacją, w której gazeta jest wykorzystywana do celów propagandowych albo odwrotnie - jeżeli publikacja wychodząca w Twoim miejscu zamieszkania może być pozytywnym przykładem - podziel się z nami oraz pozostałymi użytkownikami swoimi doświadczeniami.

Zgłoszenie jednego numeru

Możesz zgłosić numer gazety za pomocą formularza zgłoszeń pod tym adresem. W formularzu należy podać podstawowe informacje oraz przesłać wydanie publikacji w formacie pdf.

Co stanie się ze zgłoszeniem?

Zgłoszona sugestia będzie opublikowana na portalu razem z podstawowymi informacjami z formularza. Użytkownicy będą mogli (kierując się własną opinią) oceniać powagę sugestii/zgłoszenia, względnie komentować jego treść. 40 zgłoszeń/ sugestii, które uzyskają największą ilość reakcji zostanie corocznie włączonych do analizy Wskaźnika SIGNAL.

Zgłoszenie publikacji

Jeżeli w naszym zestawie ocenianych gazet nie znajdujesz tej, która Cię interesuje, możesz zamówić u nas analizę. Musimy ocenić 5 kolejnych numerów gazety i dodać informacje związane z wydawcą i tym, kto dostarcza treści.

IRON (wskaźnik różnorodności opinii)

Wskaźnik, który mierzy różnorodność opinii. Jest to stosunek powierzchni poświęconej treściom alternatywnym do wszystkich treści politycznych w pięciu kolejnych numerach gazety.

IRON = ALT / POP * 100

SIGNAL

Signal to wskaźnik różnorodności opinii (IRON) dla konkretnego, pojedynczego numeru gazety. Jest to zatem stosunek powierzchni poświęconej treściom alternatywnym do wszystkich treści politycznych.

Wskaźnik BENEFIT

Wskaźnik BENEFIT porównuje gazety między sobą. Publikacje, które na liście wskaźnika BENEFIT znajdują się na pierwszych miejscach, oceniamy pod kątem treści jako te najwartościowsze dla obywateli. Publikacje na końcu listy mają najmniejszą wartość.
Końcowy wskaźnik dla konkretnej publikacji został wytworzony na podstawie oceny pięciu kolejnych publikacji.

Obliczenia wskaźnika BENEFIT opierają się o wartość środkową 50 %. Oznacza to, że teoretycznie, jeśli w publikacji nie ma żadnych negatywnie ani pozytywnie ocenianych treści (względnie pozytywny i negatywny wpływ nawzajem się wyzerują), wtedy wynik wskaźnika BENEFIT dla danej publikacji wynosi 50 %. Wartość wskaźnika porusza się w granicach od 0 do 100 %.

Również alternatywne treści mają przyporządkowaną odpowiednią rangę. Są one oceniane wyżej niż np. treści, które dotyczą decyzji podjętych na posiedzeniach rady gminy. Pojawienie się jakiejkolwiek pozytywnie ocenianej treści w publikacji podnosi wartość końcową wskaźnika BENEFIT.

Ranga pozytywnych treści w publikacji:

Jeżeli wartość końcowa wskaźnika BENEFIT jest niższa niż 0,5, wskazuje to, że gazecie przeważają treści, które oceniamy negatywnie.

Podobnie, różna jest ranga treści negatywnych. Pojawienie się jakiejkolwiek negatywnie ocenianej treści w publikacji obniża wartość końcową wskaźnika BENEFIT. Jeżeli publikacja nie ma pozytywnie ocenianych treści, a odwrotnie, ma wyjątkowo dużo negatywnie ocenianych treści, wskaźnik BENEFIT osiągnie wartość 0.

Ranga negatywnych treści w publikacji:

Wykres pokazujący potencjalne wspólne części poszczególnych treści publikacji:

Konkretne treści publikacji mogą być oznaczone jako pasujące do różnych obszarów. Często zdarza się, iż informacje o przyszłych decyzjach samorządu w konkretnym numerze publikacji nie mają jasno sprecyzowanego autora. Z punktu widzenia oceny oznacza to, iż anonimowość artykułu lekko obniża pozytywny wkład treści dotyczących przyszłych decyzji, co w adekwatnej mierze przełoży się na nieznaczne obniżenie pozytywnego wkładu treści dot. przyszłych decyzji w samym wskaźniku BENEFIT.

Takie i podobne wzajemne przenikanie się ocenianych obszarów ma wpływ na wartość końcową wskaźnika BENEFIT, dlatego że do algorytmu służącego do obliczenia wskaźnika włączamy je jako samodzielne elementy z własną przyporządkowaną rangą.